Działania Unii Europejskiej na rzecz osób niepełnosprawnych
|
Walka z dyskryminacją |
W Unii Europejskiej zakazana
jest wszelka dyskryminacja osób niepełnosprawnych. Pierwszym krokiem
tworzenia wszechstronnego prawa zakazującego dyskryminacji osób
niepełnosprawnych we wszystkich dziedzinach życia jest zakaz
dyskryminacji w zatrudnieniu (wprowadzony na mocy dyrektywy Rady
(2000/78/WE) z 27 listopada 2000 roku). W latach 2001 - 2006
realizowany jest także „Wspólnotowy program działań w celu zwalczania
dyskryminacji", który ma wspierać wszelkie inicjatywy mające na celu
walkę z dyskryminacją różnych grup społecznych, także osób
niepełnosprawnych. Polska planuje przystąpienie do programu w 2003
roku.
|
Zatrudnienie wolne od dyskryminacji |
Nie można odmówić człowiekowi przyjęcia do pracy tylko dlatego, że jest niepełnosprawny. Dyrektywa Rady z 27 listopada 2000 roku w sprawie ustanowienia ogólnych ram dla równego traktowania w zatrudnieniu i wykonywaniu zawodu (2000/78/WE) odnosi się do trzech rodzajów dyskryminacji: pośredniej, bezpośredniej i molestowania (szykanowania). O dyskryminacji bezpośredniej mówimy wtedy, gdy człowiek jest traktowany w sposób mniej korzystny tylko z powodu swojej niepełnosprawności. Dyskryminacja pośrednia zdarza się wówczas, gdy pozornie neutralne przepisy, postanowienia czy praktyka mogłaby spowodować znalezienie się osoby posiadającej jakiś szczególny rodzaj niepełnosprawności w niekorzystnej sytuacji w porównaniu z innymi ludźmi. Natomiast molestowanie (szykanowanie) oznacza każde niepożądane zachowanie, które w zamiarze lub w skutku narusza godność osoby niepełnosprawnej lub stwarza zastraszające, wrogie, poniżające, upokarzające lub obraźliwe sytuacje. Państwa członkowskie są zobowiązane do ustanowienia zasad sankcji za naruszenie krajowego prawa antydyskryminacyjnego. Sankcje te mogą obejmować np. wypłatę odszkodowania dla osoby, która padła ofiarą dyskryminacji. Muszą być one skuteczne, proporcjonalne i zniechęcające. Ciężar dowodu nie należy do osób poszkodowanych, lecz do osoby dyskryminującej. To pracodawca musi dowieść, że nie stosuje dyskryminacji. Na mocy dyrektywy pracodawcy są zobowiązani przedsięwziąć odpowiednie środki, jeśli są potrzebne w poszczególnych przypadkach, by umożliwić osobie niepełnosprawnej dostęp do zatrudnienia, rozwój zawodowy czy przejście szkolenia, chyba że nakładałyby one na pracodawcę niewspółmierne ciężary. Oznacza to, że pracodawcy nie mogą odmówić zatrudnienia lub awansu osobie niepełnosprawnej z tego powodu, że wymaga to przystosowania stanowiska pracy (np. wykonanie podjazdu, zapewnienie specjalnego nadzoru, szkolenia czy indywidualnego wsparcia). Pracodawcy nie muszą podejmować takich kroków, jeśli nakładałyby one na nich niewspółmierny ciężar, ale gdy koszt dostosowania jest wystarczająco rekompensowany środkami określonymi w krajowej polityce wobec niepełnosprawności, np. poprzez dotacje wypłacane pracodawcom, ciężar ten nie powinien być uważany za niewspółmierny. Kraje członkowskie Unii powinny wprowadzić nowe przepisy do końca 2003 roku, przy czym w zakresie odnoszącym się do niepełnosprawności — do 2006 roku. Także projekt nowelizacji Kodeksu Pracy, przyjęty przez Radę Ministrów 29 października 2002 roku, zawiera przepisy dostosowujące prawo polskie do postanowień Dyrektywy. Państwa członkowskie Unii prowadzą politykę, której celem jest zwiększenie zatrudnienie osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy. Tworzą w tym celu własne przepisy antydyskryminacyjne lub wprowadzają ustawowy obowiązek zatrudnienia w zakładach pracy określonej liczby niepełnosprawnych pracowników (tzw. system kwotowy, który również istnieje w Polsce). Wszystkie państwa Unii Europejskiej stwarzają także osobom z niepełnosprawnością, które nie mogą sprostać wymaganiom otwartego rynku pracy, możliwość zatrudnienia na szczególnych warunkach w tzw. środowisku chronionym.
|
Tworzenie Europy bez barier |
Usuwanie barier środowiskowych uznaje się za klucz do równych szans osób niepełnosprawnych. Unia Europejska uznaje bariery środowiskowe za element bardziej utrudniający osobom niepełnosprawnym uczestnictwo w życiu społecznym niż ich ograniczenia wynikające z niepełnosprawności. Wspólnotowa Karta Podstawowych Praw Socjalnych Pracowników z dnia 9 grudnia 1989 roku w punkcie 26 stwierdza: Wszystkie osoby niepełnosprawne, niezależnie od przyczyny i charakteru ich niepełnosprawności, muszą mieć prawo do konkretnych środków, mających na celu polepszenie ich społecznej i zawodowej integracji. W 2000 roku Komisja Europejska przedstawiła komunikat „Ku Europie bez barier dla osób z niepełnosprawnością", w którym zaprezentowała szeroką strategię zmierzającą do likwidacji wszelkich barier, np. społecznych, architektonicznych, utrudniających osobom niepełnosprawnym pełne uczestnictwo w życiu społecznym i korzystanie z ich praw. Co ciekawe, aż 97% mieszkańców Unii uważa, że należy coś zrobić dla lepszej integracji osób niepełnosprawnych ze społeczeństwem, a 93% jest za przeznaczeniem na ten cel większej ilości pieniędzy, szczególnie na usuwanie barier fizycznych. Obywatele Unii Europejskiej pytani o instytucje, które są najbardziej odpowiedzialne za poprawę dostępu do otoczenia, na pierwszym miejscu wymieniaj ą władze lokalne. Podejmowane działania dotyczą nie tylko wszelkiego rodzaju środków transportu (komunikacji autobusowej, kolejowej , morskiej, lotniczej) i znoszenia barier architektonicznych, ale także dostępu do informacji i nowych technologii. Przedruk z opracowania " Osoby Niepełnosprawne w Unii Europejskiej", Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, W-wa 2002.
|