Edukacja prawna

• Rozwód – o czym Sąd orzeka w wyroku rozwodowym
• Poradnik prawny - Nieodpłatna Pomoc Prawna i Nieodpłatne Poradnictwo Obywatelskie
• Prawo rodzinne
• Poradnik prawny - Możliwości udziału obywateli w konsultacjach publicznych i społecznych
• Majątek wspólny a majątek osobisty małżonków
• Służebność - czym jest, jak ją ustanowić i egzekwować
• Jak poradzić sobie z nadmiernym zadłużeniem
• Emerytura, renta - zasady przyznawania
• Dziedziczenie, Fundusz alimentacyjny, Niezdolność do pracy, Testament
• Symulacja rozprawy karnej z udziałem młodzieży szkolnej dla mieszkańców Powiatu Chodzieskiego
• Niezdolność do pracy
• Jak sporządzić testament
• Slajdy edukacyjne
• Poradnik prawny dotyczący mobbingu
• Publikacje edukacyjne - Fundacja Honeste Vivere
• Kalkulator alimentacyjny.
• Wezwanie do sądu: co zrobić, gdy dostaniesz pozew?
• Mediacja jako alternatywa dla postępowania sądowego - kiedy warto z niej skorzystać?
• Alimenty i opieka nad dziećmi po rozwodzie
• Biuletyn - swoboda wypowiedzi, a naruszenie dóbr osobistych
• Problematyka wypadków przy pracy i chorób zawodowych
• Prawa do prywatności w erze mediów społecznościowych

Prawa do prywatności w erze mediów społecznościowych

W dobie Facebooka, Instagrama, TikToka czy X (dawniej Twitter) życie prywatne wielu osób stało się… mniej prywatne, niż mogłoby się wydawać. Choć media społecznościowe umożliwiają nam kontakt ze światem, niosą również zagrożenia dla naszej prywatności. Czy wiesz, że masz prawo do ochrony swoich danych i możesz domagać się ich usunięcia lub ograniczenia ich przetwarzania?

W tym artykule przedstawię:

• jakie masz prawa do prywatności online,
• co możesz zrobić, gdy Twoje dane są wykorzystywane bez zgody,
• jak działają zasady RODO i innych przepisów.

Co to jest prawo do prywatności?
Prawo do prywatności to jedno z podstawowych praw człowieka. Oznacza ono m.in., że każdy z nas ma prawo do decydowania o tym, jakie informacje na nasz temat są ujawniane, komu i w jakim zakresie.

W praktyce oznacza to, że nikt nie może bez naszej zgody:

• publikować naszych zdjęć,
• ujawniać danych osobowych (np. adresu, numeru telefonu, miejsca pracy),
• przetwarzać danych w celach marketingowych bez wyraźnej zgody,
• śledzić naszej aktywności online w sposób naruszający prywatność.

2. Jakie dane zbierają platformy społecznościowe

W dzisiejszych czasach platformy społecznościowe zbierają ogromne ilości danych, które są nie tylko wykorzystywane do personalizacji doświadczeń ‌użytkowników, ale także do celów marketingowych ‍i analitycznych. Oto niektóre z głównych kategorii danych, które są gromadzone:

• dane osobowe: imię, nazwisko, adres e-mail, numer telefonu oraz ‍inne informacje identyfikujące użytkownika,
• aktywność użytkownika: posty, komentarze, polubienia oraz udostępnienia – wszystko to pozwala na analizowanie zachowań i preferencji,
• lokalizacja: informacje o miejscu pobytu użytkownika, ‍które mogą być używane do oferowania lokalnych treści i reklam,
• interakcje z innymi użytkownikami: kontakty, grupy, ‌obserwowani użytkownicy oraz aktywność w ich profilach,
• ciasteczka i dane zewnętrzne: śledzenie aktywności na innych stronach internetowych oraz w aplikacjach poprzez różne mechanizmy śledzenia.

Warto zaznaczyć, że gromadzenie tych danych nie jest przypadkowe. Platformy społecznościowe wykorzystują je do budowania profili użytkowników, co pozwala na precyzyjniejsze kierowanie reklam i ofert. Wpływa to na dostęp do treści oraz interakcje, a także na decyzje dotyczące tego, jakie informacje są pokazywane‍ użytkownikom.

3. RODO – Twoje tarcze w Internecie

W 2018 roku zaczęło obowiązywać ogólne rozporządzenie o ochronie danych osobowych, znane szerzej jako RODO. To dzięki niemu masz konkretne prawa, z których możesz skorzystać, gdy Twoje dane są przetwarzane przez media społecznościowe lub innych administratorów.

Jednym z fundamentalnych założeń RODO jest zasada, że przetwarzanie danych osobowych musi opierać się na dobrowolnej i świadomej zgodzie osoby, której dane dotyczą. W mediach społecznościowych, zgoda ta musi być wyraźnie uzyskana, zanim platforma zacznie przetwarzać dane użytkownika. Zgoda musi być jednoznaczna, świadoma, dobrowolna i łatwa do wycofania.

Przykładem problematyki związanej z uzyskiwaniem zgody w mediach społecznościowych może być profilowanie użytkowników w celach reklamowych. Platformy takie jak Facebook czy Instagram, bazują na analizie zachowań swoich użytkowników, aby wyświetlać im spersonalizowane treści reklamowe.

Twoje prawa wynikające z RODO to m.in.:

• Prawo do informacji - masz prawo wiedzieć, kto i w jakim celu przetwarza Twoje dane.
• Prawo dostępu do danych – Użytkownicy mogą zażądać kopii swoich danych oraz szczegółowych informacji na temat sposobu ich przetwarzania. Mają także prawo do przenoszenia danych, co oznacza, że platformy muszą umożliwić przekazanie danych użytkownika do innego administratora w formacie umożliwiającym ich dalsze przetwarzanie. Realizacja tego prawa przez platformy społecznościowe oznacza konieczność wdrożenia odpowiednich narzędzi technologicznych, które umożliwią szybki i bezpieczny dostęp do danych oraz ich przeniesienie w formacie elektronicznym.
• Prawo do sprostowania danych – Jeśli Twoje dane są błędne, masz prawo zażądać ich poprawienia.
• Prawo do bycia zapomnianym – RODO wprowadza prawo do usunięcia danych. Oznacza to, że każdy użytkownik ma prawo zażądać usunięcia swoich danych osobowych z platformy mediów społecznościowych, jeśli dane te nie są już potrzebne do celów, dla których zostały zgromadzone, lub jeśli użytkownik wycofał zgodę na ich przetwarzanie. Platformy muszą zatem umożliwić użytkownikom usunięcie ich kont i związanych z nimi danych w prosty sposób.
• Prawo do sprzeciwu – Możesz sprzeciwić się przetwarzaniu danych np. w celach marketingowych.

Platformy społecznościowe, które nie przestrzegają przepisów RODO, mogą spotkać się z poważnymi konsekwencjami prawnymi i finansowymi. Sankcje za naruszenie RODO mogą wynosić do 20 milionów euro lub 4% globalnego rocznego obrotu, w zależności od tego, która kwota jest wyższa.

Aby skutecznie egzekwować te prawa, warto poznać kilka praktycznych kroków:

• Zapoznaj się z polityką prywatności – każda platforma społecznościowa powinna mieć jasno określoną politykę dotyczącą przetwarzania danych.
• Kontaktuj ‍się z administratorem danych – jeśli masz wątpliwości co do‍ przetwarzania ‍Twoich danych, nie wahaj się zadać pytań.
• Dokumentuj swoje działania – zapisuj wszystkie komunikaty i odpowiedzi związane z Twoimi danymi, aby mieć dowody w przypadku sporu.

3. Kiedy Twoja prywatność jest naruszana?

O naruszeniu prywatności można mówić w wielu przypadkach. Przykłady z życia:

Ktoś opublikował Twoje zdjęcie bez pytania na Facebooku.
Znajdujesz swoje imię i nazwisko w niepochlebnej wzmiance na forum.
Otrzymujesz reklamy po rozmowie przez komunikator – a nie wyrażałeś zgody na takie przetwarzanie danych.
Wyszukiwarki pokazują Twoje dane sprzed lat, których już nie chcesz widzieć w sieci.
W takich przypadkach masz pełne prawo podjąć działania – zarówno wobec osoby prywatnej, jak i dużej platformy społecznościowej.

4. Co możesz zrobić? – Twoje narzędzia

4.1. Skontaktuj się z administratorem danych.
Pierwszym krokiem powinno być zawsze zgłoszenie do administratora danych, czyli osoby lub firmy, która publikuje lub przetwarza Twoje dane.
W przypadku platform takich jak Facebook, TikTok czy Instagram, możesz:

• wysłać żądanie przez formularz kontaktowy,
• zgłosić treść naruszającą zasady (np. zdjęcie, komentarz),
• napisać formalne żądanie usunięcia danych na podstawie RODO.

4.2. Zgłoś naruszenie do UODO.
Jeśli administrator nie odpowiada albo odmawia usunięcia danych, możesz złożyć skargę do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych (UODO).

4.3. Idź do sądu.
Masz również prawo wnieść sprawę do sądu cywilnego i domagać się:
usunięcia danych,
przeprosin,
zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych.

Podsumowanie

Media społecznościowe mogą być świetnym narzędziem kontaktu, ale jednocześnie nie mogą być przestrzenią wolną od odpowiedzialności. Jeśli czujesz, że Twoje dane są wykorzystywane bez Twojej zgody – działaj. Masz prawo do prywatności, masz prawo do usunięcia danych, masz prawo do szacunku.

Załącznik:  pobierz plik

 

Problematyka wypadków przy pracy i chorób zawodowych

Problematyka wypadków przy pracy i chorób zawodowych uregulowana została w kilku aktach prawnych, z których najistotniejsze to:
- ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 2025 r., poz. 277 t.j.), dalej: „Kodeks”;
- ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy
pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 2025 r., poz. 257 t.j.), dalej: „ustawa wypadkowa”.

I. Definicje

Wypadek przy pracy to nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą.
Do uznania danego zdarzenia za wypadek przy pracy niezbędne jest, aby wszystkie elementy
przytoczonej powyżej definicji wystąpiły jednocześnie.

Nagłość - zdarzenie winno być raptowne, trwające krótko. W orzecznictwie przyjmuje się, że zdarzeniem nagłym jest takie zdarzenie, które przebiega w czasie nie dłuższym niż trwanie dnia pracy (por. wyrok SN z 30 czerwca 1999 r., sygn. akt II UKN 24/99).

Przyczyna zewnętrzna – z orzecznictwa wynika, że tego rodzaju przyczyną może być każdy czynnik zewnętrzny pochodzący spoza organizmu poszkodowanego pracownika, zdolny – w istniejących warunkach – wywołać szkodliwe skutki, w tym także pogorszyć stan zdrowia pracownika dotkniętego już schorzeniem samoistnym (m.in. wyrok SN z 18 sierpnia 2009 r., sygn. akt I PK 18/09). Do takich czynników zaliczyć można nadmierny wysiłek fizyczny, wysoką bądź niską temperaturę, śliską powierzchnię podłogi, ale także niewłaściwą organizację pracy lub stanowiska pracy, brak lub niezastosowanie środków ochrony indywidualnej.

Uraz - pojęcie to zdefiniowane zostało w art. 2 pkt 13 ustawy wypadkowej jako uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego. Jako przykłady podać można skaleczenie, utratę kończyny, oparzenie, odmrożenie, rany i urazy wewnętrzne. Doznanie urazu powinno być potwierdzone szczegółowym badaniami wykonanymi przez biegłych lekarzy (por. wyrok SN z 9 czerwca 2009 r., sygn. akt II PK 318/08).

Związek z pracą występuje jeśli do wypadku doszło:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy

Na równi z wypadkiem przy pracy traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

1. w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone wyżej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku  z wykonywaniem powierzonych mu zadań;
2. podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
3. przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Choroba zawodowa

Zgodnie z art. 235 Kodeksu za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych „narażeniem zawodowym”. 1 Rodzaje 26 chorób zawodowych oraz okresy, w których wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej pomimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym, określa załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz.U. z 2022 r., poz. 1836 j.t.).

Rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika może nastąpić w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym albo po zakończeniu pracy w takim narażeniu, pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych.

II. Postępowanie powypadkowe

Ustalanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposób ich dokumentowania określają przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz.U. Nr 105, poz. 870).

Przepisy ww. rozporządzenia zobowiązują poszkodowanego pracownika do niezwłocznego - jeżeli stan zdrowia na to pozwala - poinformowania o wypadku swojego przełożonego. Przepisy te nie regulują natomiast formy poinformowania pracodawcy. Może być to zatem forma pisemna ale i ustna.

Pierwszym obowiązkiem pracodawcy jest powołanie zespołu powypadkowego, którego zadaniem jest ustalanie okoliczności i przyczyn wypadku. Skład zespołu jest uzależniony m.in. od liczby zatrudnionych pracowników. Niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku, zespół powypadkowy jest obowiązany w szczególności do:

• dokonania oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadania warunków wykonywania pracyi innych okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku,
• jeżeli jest to konieczne, sporządzenia szkicu lub wykonania fotografii miejsca wypadku,
• wysłuchania wyjaśnień poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala,
• zebrania informacji dotyczących wypadku od świadków wypadku,
• zasięgnięcia opinii lekarza, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów, w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku,
• zebrania innych dowodów dotyczących wypadku.

Po zebraniu materiału dowodowego zespół powypadkowy powinien ustalić okoliczności i przyczyny zdarzenia oraz sporządzić protokół powypadkowy, którego wzór określa załącznik do rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 16 września 2004 r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (Dz.U. Nr 227, poz. 2298).

Protokół winien być sporządzony w terminie 14 dni od dnia powzięcia zawiadomienia o wypadku. W terminie kolejnych 5 dni protokół powinien być zatwierdzony przez pracodawcę, a następnie niezwłocznie doręczony poszkodowanemu pracownikowi (w razie wypadku śmiertelnego członkom jego rodziny).

Poszkodowany, a w razie wypadku śmiertelnego członkowie jego rodziny, mają prawo odwołać się od treści protokołu powypadkowego do właściwego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, w przypadku gdy pracodawca nie uzna zdarzenia za wypadek przy pracy.

Warto dodać, iż żądanie sporządzenia protokołu powypadkowego nie podlega w ogóle instytucji przedawnienia roszczeń. Pracownik może więc złożyć żądanie sporządzenia protokołu powypadkowego w dowolnym czasie, także po ustaniu stosunku pracy.

III. Postępowanie w sprawie chorób zawodowych

Postępowanie dotyczące uznania danego schorzenia za chorobę zawodową obejmuje dwa etapy:

• zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej,
• rozpoznanie i stwierdzenie choroby zawodowej z uwzględnieniem oceny narażenia zawodowego związanego z występowaniem w środowisku pracy czynników szkodliwych dla zdrowia, a także sposobem wykonywania pracy.

W myśl art. 235 § 1 i 2 Kodeksu obowiązek zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej, a więc stanu, w którym nastąpiło stwierdzenie objawów lub zmian patologicznych, które mogą mieć związek z czynnikiem szkodliwym występującym w środowisku pracy bądź z rodzajem wykonywanej pracy – spoczywa na pracodawcy oraz lekarzu zatrudnionym w jednostce orzeczniczej. Ponadto takiego zgłoszenia może dokonać każdy lekarz lub lekarz dentysta, który podczas wykonywania zawodu powziął takie podejrzenie, a także sam pracownik.

Zgłoszenia dokonuje się do właściwego państwowego inspektora sanitarnego i właściwego okręgowego inspektora pracy.

Po otrzymaniu zawiadomienia inspektor sanitarny kieruje pracownika na badania lekarskie do odpowiedniej jednostki orzeczniczej, tj. np. poradni chorób zawodowych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy.

W sytuacji, gdy pracownik badany w jednostce orzeczniczej I stopnia nie zgadza się z treścią orzeczenia lekarskiego, może wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania przez jednostkę orzeczniczą II stopnia, którymi – bez względu na rodzaj schorzenia – są instytuty badawcze w dziedzinie medycyny pracy. Wniosek o przeprowadzenie ponownego badania należy złożyć w terminie 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia lekarskiego, za pośrednictwem jednostki orzeczniczej I stopnia zatrudniającej lekarza, który wydał to orzeczenie.

Na podstawie zebranego materiału dowodowego, a w szczególności danych zawartych w orzeczeniu lekarskim w sprawie choroby zawodowej oraz oceny narażenia zawodowego pracownika lub byłego pracownika, właściwy państwowy inspektor sanitarny wydaje decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej albo decyzję o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej.

Od decyzji właściwego państwowego inspektora sanitarnego wydanej w I instancji przepisy przewidują dopuszczalność odwołania zarówno przez pracownika, jak i pracodawcę, w terminie 14 dni od dnia otrzymania decyzji – do właściwego państwowego inspektora sanitarnego II instancji (państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego lub odpowiednio Głównego Inspektora Sanitarnego). Decyzja wydana przez właściwego państwowego inspektora sanitarnego w II instancji jest ostateczna w trybie postępowania administracyjne go i przysługuje na nią skarga do właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego w terminie 30 dni od dnia jej doręczenia, natomiast od wyroku właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego przysługuje skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie w terminie 30 dni.

IV. Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

W art. 6 ust. 1 ustawy wypadkowej zawarty został katalog świadczeń odszkodowawczych z ubezpieczenia wypadkowego, które przysługują osobie poszkodowanej z tytułu wypadku przy pracy lub u której stwierdzono chorobę zawodową. Są to:

• Zasiłek chorobowy - jest świadczeniem pieniężnym przewidzianym dla pracownika, któregoniezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, a który z powodu tej niezdolności utracił możliwość zarobkowania. Jego zadaniem jest zatemzrekompensowanie przejściowej utraty zarobku. Zasiłek ten wypłaca się w wysokości 100%podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Zasadniczo zasiłek przysługuje przezokres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby spowodowanej wypadkiem przypracy (lub chorobą zawodową), nie dłużej jednak niż przez 182 dni (a jeżeli niezdolność dopracy wskutek wypadku przypada w okresie ciąży, okres zasiłkowy wynosi 270 dni).
• Świadczenie rehabilitacyjne – to świadczenie przysługujące po upływie 182 dni korzystania zzasiłku chorobowego. Pracownik nabywa prawo do świadczenia rehabilitacyjnego wówczas,gdy łącznie wystąpią dwie przesłanki: po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadalniezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie tejzdolności. Świadczenie to przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności dopracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy.
• Zasiłek wyrównawczy - jest przewidziany dla ubezpieczonego będącego pracownikiem,którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Przysługuje on ubezpieczonemu pracownikowi ze zmniejszoną sprawnością dopracy, wykonującemu pracę w zakładowym lub międzyzakładowym ośrodku rehabilitacjizawodowej lub u pracodawcy na wyodrębnionym stanowisku pracy, dostosowanym dopotrzeb adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy i to pod warunkiem, że jegomiesięczne wynagrodzenie osiągane podczas rehabilitacji jest niższe od przeciętnegomiesięcznego wynagrodzenia.
• Jednorazowe odszkodowanie dla ubezpieczonego – przysługuje ubezpieczonemu, którydoznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu oraz członkom rodziny zmarłegoubezpieczonego lub rencisty. Przesłanką nabycia prawa do tego świadczenia przezubezpieczonego jest doznanie wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej stałegolub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Za stały uszczerbek na zdrowiu uważa się takienaruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmunierokujące poprawy, natomiast długotrwały uszczerbek to takie naruszenie sprawnościorganizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, mogące jednak ulec poprawie. Jednorazowe odszkodowanie za każdy procentstałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu przysługuje w wysokości 20% przeciętnegowynagrodzenia.
• Jednorazowe odszkodowanie dla członków rodziny zmarłego - przysługuje członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, jak również w razie śmierci wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej rencisty, który był uprawniony do renty z ubezpieczenia wypadkowego. Członkami rodziny uprawnionymi do tego świadczenia są:
  – małżonek (z wyjątkiem sytuacji, gdy orzeczono separację),
  – dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione oraz przyjęte na wychowaniei utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej, spełniające w dniu śmierci ubezpieczonego lub rencisty warunki do uzyskania renty rodzinnej,
  – rodzice, osoby przysposabiające, macocha oraz ojczym, ale tylko pod warunkiem, że w dniu śmierci ubezpieczonego lub rencisty prowadzili z nim wspólne gospodarstwo domowe lub jeżeli ubezpieczony lub rencista bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania, albo jeżeli ustalone zostało wyrokiem lub ugodą sądową prawo do alimentów z jego strony. Jeżeli do jednorazowego odszkodowania z tytułu śmierci ubezpieczonego lub rencisty, o których mowa wyżej, jest uprawniony tylko jeden członek rodziny, to odszkodowanie przysługuje w wysokości:
  – 18-krotnego przeciętnego wynagrodzenia, gdy uprawnionymi są małżonek lub dziecko,
  – 9-krotnego przeciętnego wynagrodzenia, gdy uprawniony jest inny członek rodziny.

Pozostałe świadczenia to:

• renta z tytułu niezdolności do pracy,
• renta szkoleniowa,
• renta rodzinna,
• dodatek do renty rodzinnej – dla sieroty zupełnej,
• dodatek pielęgnacyjny,
• pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.

Załącznik - pobierz plik

Biuletyn - swoboda wypowiedzi, a naruszenie dóbr osobistych

Każdy człowiek przedstawia swoje przemyślenia i przekonania w swobodnych wypowiedziach.
Aktualne technologie pozwalają każdemu człowiekowi na przedstawianieswoich wypowiedzi w formie elektronicznej na szerokim forum, przywykorzystaniu Internetu. Do wypowiedzi internetowych wykorzystywane sąmedia społecznościowe, fora na portalach tematycznych, miejsca dlakomentarzy na serwisach ogólnodostępnych. W dobie powszechnego dostępudo Internetu, a tym samym dostępu do wypowiedzi w nim zamieszczonych dladużej grupy osób, a więc publicznych, szczególnie istotny jest temat wolności słowa i ochrony dóbr osobistych. Grupą, która bardzo mocno operuje wInternecie i zamieszcza tam swoje wypowiedzi jest młodzież. Swobodawypowiedzi nie oznacza jednak prawa do nieograniczonego czymkolwiekzamieszczania treści.

Powstaje więc pytanie, gdzie jest granica wolności wypowiedzi, co możnapowiedzieć, a czego nie?
W tym biuletynie wskazana zostanie odpowiedź na to pytanie.

Swoboda wypowiedzi – co to takiego?
Człowiek ma prawo do wypowiedzi w formie opinii, stanowisk, poglądów.Prawo to jest zagwarantowane przepisem art. 54 Konstytucji RzeczpospolitejPolskiej oraz art. 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.Swoboda ta obejmuje następujące formy wypowiedzi:

• wypowiadanie się ustnie i pisemnie,
• publikowanie treści w mediach tradycyjnych (tv, radio) oraz w Internecie,
• uczestnictwo w debatach publicznych.

Ograniczenie swobody wypowiedzi wynika z praw obejmujących dobra osobisteinnych osób takich jak człowiek, organizacja, spółka prawa handlowego czyorgan władzy publicznej.

Czym są dobra osobiste?
Dobra osobiste to wartości niematerialne przysługujące na podstawie art. 23kodeksu cywilnego. Są nimi między innymi:

• godność,
• dobre imię,
• wizerunek,
• prywatność,
• nazwisko lub pseudonim.

Dobra osobiste chronione są prawem na podstawie art. 24 kodeksu cywilnego,zgodnie z którym, podmiot (osoba, organizacja, spółka, organ władzypublicznej) może realizować różnego rodzaju żądania.

Naruszeniem dóbr osobistych może być:

• publiczne wyśmiewanie,
• hejt w Internecie,
• upublicznianie czyjegoś zdjęcia bez zgody,
• rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji.

Kiedy wypowiedź narusza cudze dobra osobiste?
Ocena tego czy wypowiedź jest zgodna z prawem czy nie zależy od kilkuczynników. Istotna jest forma wypowiedzi, a tym samym jej zasięg, czyli jak duża grupaludzi zapoznała się z nią lub jest w stanie zapoznać się z tą wypowiedzią.

Drugim czynnikiem jest treść wypowiedzi, jej kontekst i intencja wypowiedzi. W przypadku, gdy treść wypowiedzi oparta jest na prawdzie to co do zasady nienarusza ona dobra osobistego danego podmiotu. Jednakże nie wszystko co prawdziwe można upubliczniać. Nie można bowiem ujawniać informacjidotyczących sfery prywatnej danej osoby czy jej danych osobowych, bez zgody.Poza tym nawet prawdziwa informacja może naruszać dobra osobiste, jeślizostanie przedstawiona w sposób obraźliwy, upokarzający lub poniżający.Dla przykładu, jeśli zamieści się w Internecie opinię, iż dana osoba „nie jestcałkiem głupia, ale nikt jej nie lubi”, to mimo tego, że ta wypowiedź zawieraopinię z pewną wątpliwością, to narusza godność osoby, której dotyczy i jejdobre imię.Naruszeniem dobrego imienia może być także pytanie o treści: „czy on napewno nie jest złodziejem?”. Także określnie osoby kłamcą na forum publicznym narusza dobre imię tejosoby. Również zamieszczenie przez ucznia mema z wizerunkiem nauczyciela i obraźliwym podpisem, może zostać zakwalifikowane jako naruszającewizerunek nauczyciela i jego dobre imię.

Jakie prawa ma podmiot, którego dobro osobiste zostało naruszone?
Uprawnienie podmiotu, którego dobr
a osobiste zostały naruszone realizowane
mogą być na drodze cywilnoprawnej i karnoprawnej.
W oparciu o przepisy prawa cywilnego podmiot, którego dotyczy naruszeniemoże wystąpić do sądu z żądaniami od osoby, która naruszyła jego dobroosobiste, takimi jak:

• żądanie zaniechania działania naruszającego dobro osobiste, jeśli ono trwa,
• żądanie przeprosin, w formie w jakiej nastąpiło działanie naruszające dobroosobiste,
• żądanie zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w związku z naruszeniem dobra osobistego,
• żądanie zapłaty kwoty pieniężnej na cel społeczny w związku z naruszeniemdobra osobistego,
• żądanie odszkodowania pieniężnego w związku z naruszeniem dobraosobistego.

Wskazane żądania, poza pierwszym, mogą być kosztowne. Pierwsze natomiastmoże nie być przyjemne, bo może wiązać się na przykład na obowiązkuprzeproszenia na apelu szkolnym. Natomiast żądanie zamieszczeniaprzeproszenia na ogólnopolskim portalu będzie wiązać się z koniecznościązapłaty za publikację treści przeprosin na portalu. Żądanie zadośćuczynieniazapłaty za krzywdę (np. stres, lęk) , jak i zapłaty na cel społeczny, wahać możesię w kwotach od kilku do kilkudziesięciu tysięcy złotych dla każdego żądania.Odszkodowanie zaś związane z naruszeniem dobra osobistego zależne jest odszkody jaką poniósł podmiot (np. koszty lekarstw i leczenia), którego dobronaruszono i wynosić może nawet kilkaset tysięcy złotych.

W ramach uprawnień kodeksu karnego, jeśli naruszenie dobra osobistego kwalifikuje się do uznania za przestępstwo, podmiot uprawniony jest do wystąpienia do sądu lub organów ściągania (prokuratury, policji) o:

• żądania ukarania osoby naruszającej jako sprawcy przestępstwa zniesławienia,
• żądania ukarania osoby naruszającej jako sprawcy przestępstwa zniewagi,
• żądania ściągania i ukarania osoby naruszającej jako sprawcy nękania (stalkingu).

W procedurze karnej sprawca naruszania może zostać ukarany za zniesławienie karą grzywny, za zniewagę karą grzywny lub ograniczenia wolności, a w przypadku nękania nawet karą pozbawienia wolności do 8 lat.

Warto w tym miejscu wskazać, że przestępstwo zniesławienia polega na takich wypowiedziach, które mogą poniżyć osobę w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania. Dla przykładu można podać, że za takie przestępstwo może zostać uznane rozgłaszania nieprawdziwych informacji o nauczycielu, wychowawcy, które mogą spowodować zwolnienie go z pracy.

Przestępstwo zniewagi obejmuje ubliżanie osobie lub poniżanie jej, w jej obecności lub podczas jej nieobecności. Zachowanie takie nie musi być odbywać się publicznie, żeby można było uznać je za przestępstwo. Wystarczy, jeśli treści ubliżające, poniżające dotarły do osoby, której dotyczą.

Przestępstwo nękania obejmuje długotrwałe działanie powodujące u osoby poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia. Działanie to może mieć formę smsów, korespondencji e – mailowej, komentarzy w mediach społecznościowych czy forach internetowych.

W przypadku osób niepełnoletnich sprawa trafia do sądu rodzinnego, który może pouczyć, zobowiązać do przeprosin, ustanowić kuratora, a nawet skierować do ośrodka  wychowawczego.

Jak pogodzić wolność słowa z ochroną dobrego imienia?
Naruszania dobrego imienia to powszechny fakt, który rzadko jest ścigany, ale nie oznacza to, że osoba naruszająca dobre imię nie musi liczyć się z konsekwencjami prawnymi w przypadku jej bezprawnego działania. W związku z tym warto pamiętać, zwłaszcza w dyskusjach, że:

• krytykowanie jest dozwolone, ale musi mieć charakter rzeczowy i nieobraźliwy,
• atak personalny to nie wyrażanie subiektywnych,
• warto szanować ludzi w dyskusjach, gdyż brak szacunku z reguły skutkuje zachowaniem odwetem,
• nie publikuj niczego, czego nie powiedziałbyś komuś prosto w oczy.

Kiedy i gdzie zgłosić naruszenie dóbr osobistych?
Osoby dorosłe podejmują działania w związku z naruszeniem ich dóbr osobistych osobiście na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego i karnego.

Dzieci i młodzież powinni zaś zgłaszać sytuacje, które powodują po ich stronie lęk, do:

• rodzicom,
• wychowawcy lub pedagogowi szkolnemu,
• dyrektorowi szkoły.

Zgłoszenie powinno mieć miejsce jak najszybciej, aby problem z naruszaniem dobra osobistego nie narastał, a w konsekwencji nie spowodował „nakręcania się problemu” i ujemnych przeżyć.

Warto zapamiętać

• Wykonanie zdjęcia koledze w szatni i upublicznienie go z żartobliwym podpisem, może naruszać prywatność i wizerunek.
• Komentarz w Internecie: „on jest idiotą, nie powinien w ogóle chodzić do tej szkoły” to zniewaga i zniesławienie.
• Tworzenie fałszywego konta, żeby nękać kogoś onlineorgany ścigania łatwo ustalą i pociągną doodpowiedzialności.
• Zanim coś opublikujesz w Internecie pomyśl czy to nierani lub nie obraża innej osoby.
• Internet nie jest strefą bezkarności i obowiązują dla niegote same zasady prawne jak w rzeczywistości.
• Nie wszystko, co można powiedzieć, warto powiedziećpublicznie.Wolność wypowiedzi to prawo, ale wiąże się z nią odpowiedzialność.

Załącznik - pobierz plik

Alimenty i opieka nad dziećmi po rozwodzie

1. Wprowadzenie
Rozpad małżeństwa z reguły pociąga za sobą nie tylko emocjonalne, ale również poważne skutki prawne. Jednym z najważniejszych obszarów, które wymagają uregulowania, są kwestie dotyczące wspólnych małoletnich dzieci. Odpowiedzialność za ich wychowanie i utrzymanie nie kończy się wraz z orzeczeniem rozwodu. Wręcz przeciwnie – przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nakładają na rodziców szereg obowiązków, które muszą zostać jasno określone. W artykule przedstawione zostaną podstawowe oraz bardziej zaawansowane kwestie związane z alimentami, ustaleniem opieki nad dzieckiem, podziałem władzy rodzicielskiej, a także wzór przykładowego wniosku sądowego.

2. Czym są alimenty i komu przysługują?
Zobowiązanie do świadczeń alimentacyjnych wynika bezpośrednio z przepisów zawartych w artykule 133 i kolejnych Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. W przeciwieństwie do ogólnej podstawy do zasądzenia alimentów, którą stanowi niedobór środków utrzymania po stronie osoby uprawnionej (art. 133 § 2 KRO), obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka, które nie osiągnęło jeszcze zdolności do samodzielnego funkcjonowania finansowego, opiera się głównie na samym fakcie braku tej samodzielności. Oznacza to, że świadczenie alimentacyjne przysługuje dziecku również wtedy, gdy nie znajduje się ono w stanie niedostatku (art. 133 § 1). W związku z tym, odpowiedzialność rodziców za zapewnienie dziecku środków utrzymania oraz wychowania powstaje już z chwilą jego narodzin. W przypadku innych członków rodziny obowiązek alimentacyjny aktualizuje się dopiero w sytuacji, gdy osoba uprawniona rzeczywiście popadnie w niedostatek. Zobowiązanie alimentacyjne każdego z rodziców wobec dziecka jest niezależne od tego, czy dziecko pochodzi z małżeństwa, czy też zostało poczęte poza nim. Nawet w przypadku dzieci pozamałżeńskich ojciec zobowiązany jest do alimentacji od momentu narodzin potomka, a nie dopiero od chwili jego uznania lub ustalenia ojcostwa przez sąd. Ponadto, postanowienia zawarte w art. 133 § 1 KRO mają pełne zastosowanie również do relacji między osobą adoptującą a adoptowanym dzieckiem – obowiązek alimentacyjny w takim przypadku powstaje z dniem przysposobienia. Alimenty to świadczenia, które mają na celu zapewnienie środków utrzymania (a w miarę potrzeby także wychowania) osobie uprawnionej – w tym przypadku dziecku.

Rodzice są zobowiązani do alimentowania swoich dzieci, dopóki nie są one w stanie samodzielnie się utrzymać. Obowiązek ten nie wygasa automatycznie z chwilą osiągnięcia przez dziecko pełnoletniości, o ile kontynuuje ono naukę lub nie jest zdolne do pracy.

3. Alimenty po rozwodzie – jak są ustalane?
W przypadku rozwodu, alimenty są zazwyczaj orzekane na rzecz dziecka przeciwko rodzicowi, który nie sprawuje nad nim bezpośredniej opieki. Wysokość alimentów ustala sąd, kierując się dwoma podstawowymi kryteriami:

1. Usprawiedliwione potrzeby dziecka – rozumiane jako potrzeby związane z codziennym funkcjonowaniem dziecka: jedzenie, ubranie, mieszkanie, opieka medyczna, edukacja, zajęcia dodatkowe, rozwój psychiczny i fizyczny.
2. Możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego – sąd analizuje nie tylko aktualny dochód, ale także potencjalne możliwości uzyskiwania wyższych zarobków, np. wykształcenie, doświadczenie zawodowe czy posiadany majątek.

W praktyce sądy często przyjmują, że na utrzymanie dziecka potrzeba od kilkuset do kilku tysięcy złotych miesięcznie – w zależności od miejsca zamieszkania i standardu życia dziecka. Istnieją nieformalne „widełki alimentacyjne” przyjmowane przez sądy, które oscylują (dla jednego dziecka) zazwyczaj w granicach od 600 zł do 1500 zł miesięcznie. W większych miastach – np. Warszawie, Krakowie – kwoty te bywają wyższe.

4. Władza rodzicielska i opieka – jak to wygląda po rozwodzie?
Władza rodzicielska to zbiór praw i obowiązków przysługujących rodzicom względem dziecka, obejmujący jego wychowanie, reprezentowanie, zarządzanie majątkiem oraz decydowanie o wszystkich ważnych aspektach życia dziecka.

Zgodnie z art. 58 § 1 KRO, sąd w wyroku rozwodowym musi rozstrzygnąć, komu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej nad wspólnym dzieckiem stron. Możliwe są trzy scenariusze:

1. Powierzenie władzy jednemu z rodziców z jednoczesnym ograniczeniem władzy drugiego do określonych obowiązków (np. współdecydowanie o edukacji).
2. Pozostawienie władzy obojgu rodzicom, jeżeli są w stanie zgodnie współdziałać.
3. Całkowite odebranie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców – w sytuacjach szczególnych (np. przemoc domowa, porzucenie dziecka, nadużycia).

5. Opieka naprzemienna – rozwiązanie coraz częstsze
W ostatnich latach coraz częściej orzekana jest tzw. opieka naprzemienna, czyli ustalenie, że dziecko przebywa u każdego z rodziców w równych odstępach czasu (np. tydzień u matki, tydzień u ojca). Sąd może orzec opiekę naprzemienną, jeżeli:

• rodzice mieszkają blisko siebie (np. w tej samej miejscowości),
• są w stanie współpracować,
• sytuacja życiowa i zawodowa obojga pozwala na taki model.

Nie każdy przypadek się do tego nadaje – opieka naprzemienna może być dla dziecka destabilizująca, jeśli między rodzicami istnieje silny konflikt.

6. Kontakty z dzieckiem – niezależne od władzy rodzicielskiej
Rodzic, który nie mieszka z dzieckiem na co dzień, ma prawo i obowiązek utrzymywać z nim regularne kontakty. Zgodnie z art. 113 KRO, kontakty z dzieckiem obejmują:

• osobiste spotkania,
• rozmowy telefoniczne,

komunikację elektroniczną (np. wideorozmowy),

• wspólne wyjazdy.
• Kontakty mogą zostać ustalone:

na podstawie porozumienia między rodzicami – sąd je zatwierdza,
przez sąd, jeżeli rodzice nie potrafią się porozumieć.
W przypadku uporczywego utrudniania kontaktów przez jednego z rodziców – możliwe jest nałożenie grzywny, a nawet ograniczenie władzy rodzicielskiej.

W praktyce często spotyka się błędne przekonanie, że brak kontaktu z dzieckiem zwalnia z obowiązku alimentacyjnego. Jest to nieprawda – są to dwie odrębne instytucje prawne. Rodzic ma obowiązek płacić alimenty niezależnie od tego, czy widuje dziecko.

Analogicznie – rodzic, który nie otrzymuje alimentów, nie ma prawa samodzielnie ograniczać drugiemu rodzicowi kontaktów.

Wzór wniosku do sądu – alimenty i opieka

Poniżej znajduje się rozszerzony przykład wniosku, który może zostać złożony do sądu rejonowego (wydział rodzinny).

Załącznik: pobierz plik

Mediacja jako alternatywa dla postępowania sądowego - kiedy warto z niej skorzystać?

https://fundacja.togatus.pl/mediacja-jako-alternatywa-dla-postepowania-sadowego-kiedy-warto-z-niej-skorzystac/

https://www.facebook.com/fundacja.togatus

Wezwanie do sądu: co zrobić, gdy dostaniesz pozew?

Wezwanie do sądu: co zrobić, gdy dostaniesz pozew? Przewodnik po postępowaniu cywilnym w Polsce w tym: terminy, zasady składania odpowiedzi i rola pełnomocników.
Przejdź do serwisu

Kalkulator alimentacyjny.

Link do kalkulatora: https://fundacja.togatus.pl/kalkulator-szacowania-wysokosci-alimentow/

Publikacje edukacyjne - Fundacja Honeste Vivere

Publikacje szkoleniowe:

• Bezpieczne zakupy przez Internet - pobierz plik
• Komu przysługuje zachowek - pobierz plik
• Poręczenie kredytu - pobierz plik
• Zajęcie nieruchomości - pobierz plik

Poradnik prawny dotyczący mobbingu

Poradnik prawny dotyczący mobbingu - pobierz plik

Slajdy edukacyjne

Wideo-poradniki (serwisy zewnętrzne)

• Wideo-poradnik nt. funduszu alimentacyjnego
• Wideo-poradnik nt. dziedziczenia

Slajdy edukacyjne

• Reklamacja - pobierz plik
• Ustanowienie pełnomocnictwa - pobierz plik
• Nabycie spadku - pobierz plik
• Odwołanie od orzeczenia w sprawie administracyjnej - pobierz plik

Jak sporządzić testament

Wideo-poradnik nt. "testamentu" – przejdź do serwisu

Niezdolność do pracy

Wideo-prezentacja nt. niezdolności do pracy: przejdź do serwisu

Symulacja rozprawy karnej z udziałem młodzieży szkolnej dla mieszkańców Powiatu Chodzieskiego

https://www.dailymotion.com/video/k14y1vym8IVejNBnKcM

 

Dziedziczenie, Fundusz alimentacyjny, Niezdolność do pracy, Testament

1. Dziedziczenie - poradnik ) - pobierz plik 
2. Fundusz alimentacyjny - kiedy mogę skorzystać? - pobierz plik
3. Niezdolność do pracy - Kiedy mogę liczyć na pomoc Państwa?  - pobierz plik
4. Testament - jak napisać żeby był ważny? - pobierz plik 

 

Emerytura, renta - zasady przyznawania

Załącznik - pobierz plik

Jak poradzić sobie z nadmiernym zadłużeniem

Zacznijmy od tego co to jest nadmierne zadłużenie, a mianowicie nadmierne zadłużenie to nic innego jak sytuacja, w której człowiek „dłużnik” nie jest w stanie na bieżąco spłacać swoich zobowiązań. Zazwyczaj bierze się to stąd, że człowiek zaciąga duży kredyt nie będąc w stanie

pozwolić sobie na jego bieżącą spłatę zaciąga kolejną pożyczkę w banku czy też parabanku. Te drugie znacznie trudniej jest później spłacić z uwagi na fakt, że mają one zwykle dużo wyższe oprocentowanie niż pożyczka w zwykłym banku. Przy czym konsument w chili zaciągnięcia owej pożyczki, nie myśli o konsekwencjach jej zaciągnięcia tylko myśli o tym, aby na bieżąco spłacić już wcześniej zaciągnięte zobowiązanie. Dopiero później okazuje się jak wysoko była oprocentowana pożyczka z parabanku i z jakimi kosztami się to wiąże.

Nadto wpływ na tego typu sytuację może mieć pogorszenie się utraty płynności finansowej spowodowanej wzrostem wysokich cen tj. tzw. „inflacją” przez co rosną koszty utrzymania mieszkania/wynajmu jak i wzrastają koszty samego życia. Dodatkowym aspektem może być utrata płynności finansowej spowodowana przez zmniejszenie lub całkowitą utratę dochodów. Dlatego aby unikać nadmiernego zadłużenia ważne jest aby:

• racjonalnie planować swój domowy budżet z miesiąca na miesiąc;
• poprosić o pomoc swoich bliskich – przecież to nic złego prosić o pomoc;
• spróbować znaleźć sposób na zwiększenie swoich dochodów – chociażby przez poszukanie dodatkowej pracy zarobkowej nawet w formie zdalnej;
• skontaktować się ze swoim bankiem czy pożyczkodawcą celem przesunięcia raty lub jej pomniejszenia w danym miesiącu. W przypadku pożyczek w zwykłych bankach jest możliwe zawieszenie raty spłaty czy tzw. wakacji kredytowych;
• nie zaciągać kolejnych pożyczek czy kredytów.

Pożyczki czy kredyty mają to do siebie, że zwykle są rozciągnięte w czasie. Osoba chcąca zaciągnąć kolejne zobowiązanie finansowe musi wykazać się myśleniem perspektywicznym, przyszłościowym bowiem powinna umieć przewidzieć, że w życiu mogą wydarzyć się różne zdarzenia, które będą niosły za sobą konsekwencje mające wpływ na bieżące zadłużenia. Przed zaciągnięciem kolejnego zobowiązania powinna zadać sobie najpierw kilka pytań:

1. Czy będzie mnie stać na spłatę raty w przypadku utraty płynności finansowej?
2. Czy mam jakieś oszczędności albo jestem w stanie coś odłożyć w przypadku sytuacji gdybym utracił pracę lub przebywał na zwolnieniu lekarskim z powodu niezdolności do pracy?
3. Czy będzie mnie stać na zapłacenie rat/raty jeżeli wzrośnie ona z powodu podwyższenia stóp procentowych?

Podsumowując świadomość finansowa jest bardzo ważna uwzględnia m.in. zrozumienie swoich dochodów i wydatków, znajomość swoich wszystkich zobowiązań finansowych, a także osoba o wysokiej świadomości finansowej nadzoruje na bieżąco swoje finanse i ustanawia realistyczne cele finansowe.

Załącznik - pobierz plik

Służebność - czym jest, jak ją ustanowić i egzekwować

Załącznik - pobierz plik

Majątek wspólny a majątek osobisty małżonków

Załącznik - pobierz plik

Poradnik prawny - Możliwości udziału obywateli w konsultacjach publicznych i społecznych

Załącznik - pobierz plik

Prawo rodzinne

Załącznik: pobierz plik

Poradnik prawny - Nieodpłatna Pomoc Prawna i Nieodpłatne Poradnictwo Obywatelskie

Załącznik - pobierz plik

Rozwód – o czym Sąd orzeka w wyroku rozwodowym

Załącznik: pobierz plik